Chính phủ vừa ban hành Nghị định số 60/2021/NĐ-CP ngày 21/6/2021 (Nghị định số 60) về cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập. Nghị định đã có những thay đổi căn bản so với Nghị định 16/2015/NĐ-CP ngày 14/02/2015 theo hướng trao quyền tự chủ đầy đủ về tổ chức bộ máy, nhân sự và tài chính cho các đơn vị sự nghiệp công lập (SNCL), đồng thời khuyến khích đơn vị SNCL đủ điều kiện thực hiện cổ phần hóa. Cổng TTĐT Bộ Tài chính đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Trường Giang – Vụ trưởng Vụ Tài chính hành chính sự nghiệp (Bộ Tài chính) xung quanh các nội dung mới nêu trên của Nghị định.
Thưa ông, Nghị định số 60/2021/NĐ-CP đã quy định cụ thể về cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập (SNCL), xin ông cho biết một số điểm mới của Nghị định này?
Ông Nguyễn Trường Giang – Vụ trưởng Vụ Tài chính hành chính sự nghiệp
Ông Nguyễn Trường Giang: Nghị định số 60/2021/NĐ-CP được ban hành đã cụ thể hóa các đường lối, chủ trương của Đảng, Quốc hội, Chính phủ; đảm bảo tính thống nhất đồng bộ với hệ thống pháp luật hiện hành về ngân sách nhà nước, đầu tư công, quản lý tài sản công;đặc biệt là đã khắc phục được những tồn tại hạn chế trong triển khai Nghị định số 16/2015/NĐ-CP ngày 14/02/2015 của Chính phủ về cơ chế tự chủ của đơn vị SNCL trước đây do thiếu các Nghị định quy định cơ chế tự chủ của đơn vị SNCL trong từng lĩnh vực. Có thể tóm tắt một số nội dung quan trọng của Nghị định như sau:
Một là, Nghị định đã cụ thể hóa chủ trương, định hướng về cải cách tiền lương theo Nghị quyết số 19-NQ/TW và Nghị quyết số 27-NQ/TW; theo đó, sửa đổi về cơ chế tính toán, chi trả tiền lương; tạo động lực khuyến khích đơn vị SNCL khai thác nguồn thu, nâng cao mức độ tự chủ tài chính.
Trước đây, Nghị định số 16/2015/NĐ-CP quy định đơn vị SNCL chi trả tiền lương theo lương ngạch, bậc, chức vụ và các khoản phụ cấp do Nhà nước quy định đối với đơn vị sự nghiệp công (không phân biệt đơn vị tự bảo đảm kinh phí hoạt động và đơn vị do NSNN hỗ trợ một phần hay hỗ trợ toàn bộ chi phí hoạt động). Việc chi trả thu nhập tăng thêm của người lao động sẽ căn cứ vào kết quả hoạt động tài chính trong năm (sau khi tính toán cân đối chênh lệch thu, chi, nộp các khoản thuế cho Nhà nước theo quy định, mới được sử dụng từ quỹ bổ sung thu nhập tăng thêm cho người lao động). Do đó, chưa khuyến khích đơn vị SNCL và người lao động tăng cường khai thác nguồn thu ngoài NSNN.
Thực hiện định hướng đổi mới theo Nghị quyết số 19-NQ/TW: “Đối với đơn vị đã tự chủ về tài chính, được trả lương theo kết quả hoạt động. Đối với đơn vị tự bảo đảm một phần chi thường xuyên, thực hiện trả lương theo ngạch, bậc, chức vụ và các khoản phụ cấp theo quy định hiện hành; đối với phần tăng thu, tiết kiệm chi, được trích lập các quỹ bổ sung thu nhập và phát triển hoạt động sự nghiệp... Đối với các đơn vị được Nhà nước bảo đảm toàn bộ kinh phí hoạt động, cần đẩy mạnh thực hiện cơ chế khoán chi”, Nghị định 60/2021/NĐ-CP đã quy định kể từ thời điểm thực hiện chế độ tiền lương mới theo Nghị quyết số 27-NQ/TW, đơn vị SNCL tự chủ ở mức cao (đơn vị tự bảo đảm chi đầu tư và chi thường xuyên, đơn vị tự bảo đảm chi thường xuyên) được trả lương theo kết quả hoạt động như doanh nghiệp; đơn vị tự bảo đảm một phần chi thường xuyên hoặc đơn vị do NSNN bảo đảm chi thường xuyên chi trả tiền lương theo ngạch, bậc, chức vụ và các khoản phụ cấp theo quy định hiện hành.
Hai là, Nghị định 60/2021/NĐ-CP đã sửa đổi, bổ sung quy định về xác định mức độ tự chủ tài chính của đơn vị SNCL và nguyên tắc NSNN hỗ trợ đơn vị SNCL. Trước đây, việc xác định mức độ tự chủ tài chính của đơn vị chưa phân biệt theo mức độ tự chủ về nguồn thu và nhiệm vụ chi các hoạt động dịch vụ. Nghị định 60/2021/NĐ-CP đã quy định việc phân loại mức độ tự chủ tài chính của đơn vị SNCL trên cơ sở tách bạch rõ hoạt động thực hiện nhiệm vụ chính trị do Nhà nước giao và hoạt động kinh doanh dịch vụ của đơn vị SNCL. NSNN hỗ trợ đơn vị SNCL theo nguyên tắc: Đối với đơn vị SNCL tự bảo đảm một phần chi thường xuyên, NSNN hỗ trợ chi thường xuyên sau khi đơn vị đã sử dụng nguồn thu sự nghiệp để thực hiện nhiệm vụ, cung ứng dịch vụ sự nghiệp công thuộc danh mục dịch vụ sự nghiệp công sử dụng NSNN; Đối với đơn vị SNCL do NSNN bảo đảm chi thường xuyên, việc giao dự toán chi NSNN trên cơ sở nhiệm vụ được Nhà nước giao và thực hiện theo mục tiêu đề ra tại Nghị quyết số 19-NQ/TW, cụ thể đến năm 2025, giảm bình quân 10% chi trực tiếp từ NSNN cho đơn vị SNCL so với giai đoạn 2016 - 2020.
Ba là, Nghị định số 16/2015/NĐ-CP chưa quy định cụ thể các hình thức liên doanh liên kết và việc phân phối kết quả chênh lệch thu chi từ hoạt động liên doanh liên kết của đơn vị SNCL thì Nghị định 60/2021/NĐ-CP đã quy định về hoạt động liên doanh, liên kết của đơn vị SNCL, trong đó quy định cụ thể đối với liên doanh, liên kết thành lập pháp nhân mới và không thành lập pháp nhân mới.
Bốn là, Nghị định 60/2021/NĐ-CP đã bổ sung quy định về tự chủ về tài chính của đơn vị SNCL trong lĩnh vực y tế - dân số; giáo dục và đào tạo; giáo dục nghề nghiệp. Như chúng ta đã biết, lĩnh vực dịch vụ sự nghiệp công rất phức tạp và đa dạng, mỗi ngành, lĩnh vực đều có những đặc thù riêng. Vì vậy, trước đây Chính phủ ban hành Nghị định số 16/2015/NĐ-CP làm Nghị định khung và yêu cầu các Bộ quản lý ngành, lĩnh vực chủ trì, xây dựng cơ chế tự chủ riêng phù hợp với đặc điểm của từng, ngành lĩnh vực. Tuy vậy, đến nay sau 5 năm kể từ khi Nghị định số 16/2015/NĐ-CP được ban hành, nhiều Bộ quản lý ngành, lĩnh vực đều chưa hoàn thành nhiệm vụ này, nhất là đối với 2 ngành, lĩnh vực dịch vụ sự nghiệp công chiếm tỷ trọng lớn trong tổng số các dịch vụ sự nghiệp công là giáo dục đào tạo và y tế. Để có thể thực hiện được ngay sau khi ban hành, Nghị định số 60/2021/NĐ-CP đã bổ sung quy định cụ thể về tự chủ về tài chính của đơn vị SNCL trong lĩnh vực y tế - dân số; giáo dục và đào tạo; giáo dục nghề nghiệp, trong đó, đã quy định một số nội dung đặc thù trong sử dụng nguồn tài chính và phân bổ, giao dự toán của đơn vị SNCL trong lĩnh vực y tế- dân số và lĩnh vực giáo dục đào tạo và giáo dục nghề nghiệp.
Như ông đã nói ở trên, y tế và giáo dục là hai ngành, lĩnh vực dịch vụ sự nghiệp công chiếm tỉ trọng lớn trong tổng số các dịch vụ sự nghiệp công. Vậy Nghị định 60/2021/NĐ-CP đã có những quy định như thế nào để khắc phục những bất cập thời gian qua, cũng như khuyến khích được các đơn vị trong những lĩnh vực này đẩy mạnh tự chủ?
Ông Nguyễn Trường Giang: Trước khi Chính phủ ban hành Nghị định số 60/2021/NĐ-CP, các đơn vị SNCL trong lĩnh vực y tế và giáo dục tiếp tục thực hiện tự chủ tài chính theo các quy định tại Nghị định số 43/2006/NĐ-CP ngày 25/4/2006 quy định quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính đối với các đơn vị SNCL, theo 3 độ tự chủ: (1) đơn vị tự bảo đảm chi thường xuyên, (2) đơn vị tự bảo đảm một phần chi thường xuyên và (3) đơn vị do NSNN bảo đảm chi thường xuyên.
Thời gian qua, để tăng cường thực hiện cơ chế tự chủ trong giáo dục đại học và y tế, Chính phủ đã ban hành các Nghị quyết cho phép thực hiện thí điểm đổi mới cơ chế hoạt động đối với các cơ sở giáo dục đại học công lập và một số Bệnh viện, tuy vậy số lượng các đơn vị tự đảm bảo chi đầu tư và chi thường xuyên trong 2 lĩnh vực này còn rất ít.
Nghị định số16/2015/NĐ-CP quy định nguồn tài chính của đơn vị SNCL theo hướng tổng hợp chung tất cả các nguồn lực, chưa có sự tách bạch rõ nguồn thu từ hoạt động thực hiện nhiệm vụ chính trị do Nhà nước giao (hoạt động cung cấp các dịch vụ sự nghiệp công thuộc danh mục dịch vụ sử dụng NSNN) và các hoạt động kinh doanh dịch vụ.
Để khắc phục những hạn chế này, Nghị định số 60/2021/NĐ-CP đã bổ sung quy định cụ thể nguồn tài chính của đơn vị SNCL theo hướng tách rõ nguồn thu từ hoạt động cung cấp dịch vụ sự nghiệp công thuộc danh mục dịch vụ sự nghiệp công sử dụng NSNN và nguồn thu từ hoạt động sự nghiệp (gồm thu từ hoạt động dịch vụ sự nghiệp công; thu từ hoạt động sản xuất, kinh doanh; hoạt động liên doanh, liên kết; thu từ cho thuê tài sản công). Trong đó, ngoài những quy định áp dụng chung, Nghị định đã quy định 1 Chương riêng về tự chủ về tài chính của đơn vị SNCL trong lĩnh vực y tế - dân số; giáo dục và đào tạo; giáo dục nghề nghiệp để điều chỉnh những nội dung mang tính đặc thù của 2 lĩnh vực này.
Cụ thể, đối với lĩnh vực y tế, Nghị định quy định đơn vị được tự chủ trong thuê các đơn vị cung cấp dịch vụ kỹ thuật y tế để đáp ứng yêu cầu chuyên môn trong trường hợp không có đủ trang thiết bị để thực hiện các dịch vụ theo chức năng, nhiệm vụ được giao; được quyết định mức chi phẫu thuật, thủ thuật theo khả năng tài chính của đơn vị; cơ sở khám bệnh, chữa bệnh tùy theo khả năng nguồn tài chính được trích lập Quỹ hỗ trợ khám, chữa bệnh để hỗ trợ cho đối tượng chính sách thuộc diện hộ nghèo, cận nghèo hoặc gia đình có khó khăn về kinh tế. Đặc biệt, Nghị định đã quy định cụ thể phân bổ, giao dự toán đối với đơn vị được giao nhiệm vụ cung cấp dịch vụ y tế dự phòng, nâng cao sức khỏe, dân số, an toàn thực phẩm thuộc danh mục dịch vụ sự nghiệp công sử dụng ngân sách nhà nước và phân loại mức độ tự chủ tài chính của Trung tâm y tế đa chức năng.
Đối với lĩnh vực giáo dục đào tạo, giáo dục nghề nghiệp, Nghị định quy định cụ thể nguồn tài chính có tính chất đặc thù của lĩnh vực (như kinh phí thực hiện chính sách miễn, giảm học phí; hỗ trợ chi phí học tập và chính sách hỗ trợ khác cho học sinh, sinh viên; thu học phí theo quy định của pháp luật, thu từ hoạt động sản xuất, kinh doanh dịch vụ). Đồng thời, cho phép đơn vị căn cứ khả năng nguồn tài chính được thực hiện trích lập Quỹ hỗ trợ học sinh, sinh viên.
Việc Nghị định số 60/2021/NĐ-CP được ban hành có ý nghĩa như thế nào thưa ông?
Việc Chính phủ ban hành Nghị định số 60/2021/NĐ-CP ngày 21/6/2021 đã góp phần hoàn thiện đầy đủ cơ sở pháp lý cho hoạt động của đơn vị SNCL theo hướng trao quyền tự chủ đầy đủ về tổ chức bộ máy, nhân sự và tài chính; khuyến khích đơn vị SNCL đủ điều kiện thực hiện cổ phần hóa. Trong đó, đối với việc xác định mức độ tự chủ tài chính của đơn vị SNCL đã được hoàn thiện theo hướng tách bạch rõ hoạt động thực hiện nhiệm vụ chính trị do Nhà nước giao và hoạt động kinh doanh dịch vụ của đơn vị SNCL, trên cơ sở đó, xác định mức hỗ trợ từ NSNN chỉ sau khi đơn vị đã sử dụng nguồn thu sự nghiệp.
Có thể nói, Nghị định 60/2021/NĐ-CP ngày 21/6/2021 được ban hành sẽ đáp ứng được nhu cầu thực tiễn của việc đổi mới cơ chế quản lý và đẩy mạnh xã hóa một số loại hình dịch vụ sự nghiệp công; khắc phục một số tồn tại hạn chế trong triển khai thực hiện Nghị định số 16/2015/NĐ-CP; đặc biệt, gắn việc phân bổ, quản lý, sử dụng kinh phí NSNN với cơ chế đấu thầu, đặt hàng, giao nhiệm vụ cung ứng dịch vụ sự nghiệp công để thúc đẩy mạnh hơn việc thực hiện cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị SNCL; góp phần thực hiện thành công mục tiêu của Nghị quyết số 19-NQ/TW trong thời gian tới.
Xin cảm ơn ông!
T.N (t/h)
